Daluyan-Final 2006 - Institute of Social Order [PDF]

Daluyan 2007 ISYU ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG INSTITUTE OF SOCIAL ORDER

Bantayan ang Dagat: Bantayan ang Kinabukasan

Daluyan Liza L. Lim, Ph.D Tagapayo Agnes Faustino Felino Gutierrez, Jr. Dennis Calvan Lorenzo Makalintal Ferdinand Cruz Brian Wright Tagapagsulat Rico Adapon, S.J. Aerecson Uy Iya Halaguena Katrina Dino Mon Edralin Karen Acal Mga Nag-ambag Ang mga larawan ay kuha nina Kay Dino, Iya Halaguena at Mon Edralin

Para sa inyong katanungan, kontribusyon at mungkahi, mangyaring ipaabot lamang sa Research, Information Management and Policy Advocacy Institute of Social Order Benigno Mayo Bldg. Ateneo de Manila University Campus Loyola Heights, Quezon City E-mail Address: [email protected] Website: http://www.iso.org.ph/ Telefax: 426-5951 2

SULOK NG DIREKTOR Pag-Asa sa Kinabukasan! Ni Liza L. Lim, Ph.D.

Sa ika-25 ng Pebrero taong 2008, ating ipagdiriwang ang ika-10 taon ng pagkakapasa ng R.A. 8550 o Batas Pampangisdaan ng Pilipinas. Sa kabila ng marami nitong kahinaan, hindi naman maitatanggi na naging instrumento rin ang batas na ito upang maipaglaban ng mga maliliit na mangingisda ang kanilang karapatan sa likas yamang dagat at pagyamanin ang karagatang pinagkukunan ng mga ito. Nagsilbi itong balangkas ng samasamang pagkilos ng mga mangingisda, sampu ng kanilang mga kabalikat at kapanalig sa pagbubuo ng mga istrukturang katulad ng FARMCs na nagtataguyod ng mga gawain patungkol sa pagproprotekta at pagyayaman ng mga ekosistemang tirahan ng mga isda at bantay dagat na nagpapatupad ng mga batas pampangisdaan. Masalimuot ang naging proseso ng pagbubuo ng R.A. 8550, lalung-lao na sa usaping pagtatalaga ng municipal waters na siya ring inilaan upang maging pangisdaan ng mga maliliit na mangingisda at sa pag-iisa-isa ng mga iligal na pamamaraan ng pangingisda at karampatang parusa rito. Marahil, noon pa man, ibinabadya na nito ang mahirap at mapanganib na pagpapatupad nito. Hanggang ngayon, kulang pa rin ang suportant kagamitan, tao at pinansyal na nailalalaan ng pamahalaan patungkol dito sa kabila ng pakikiisa ng mga pamahalaang lokal at iba pang sangay ng gobyerno sa gawaing ito. Subalit naroon pa rin ang sigla at dedikasyon ng mga maliliit na mangingisda sa pagpapatupad ng batas na ito. Mabuti na lamang at nitong mga huling araw, may ilang mga indibidwal, institusyon at grupo na naglaan ng panahon at talento upang magpamalas ng kanilang malasakit hindi lamang sa kalikasan kundi pati na rin sa kalagayan ng mga mangingisda. Kabilang dito ang mga kabataang boluntaryo ng Coral Reef Champions Project ng ISO. Taliwas sa gawain ng mga kabataang mahilig gumimik at magsaya, ang mga boluntaryo ng Coral Reef Champions Project ay nangolekta at naglinis ng mga boteng plastik upang ipagbili at ibigay bilang karagdagang pondo sa proyekto, lumikha ng website at advertising materials upang ipaalam sa marami ang kalagayan ng ating pangisdaan, nagbigay kasanayan sa ibang kabataan, nagsagawa ng pananaliksik sa kalagayan ng mga maliliit na mangingisda at tumulong sa pangangalap ng pondong pantugon sa pangangailangan sa pagpapatrolya ng mga bantay dagat sa karagatan. Binuksan ng mga kabataang ito ang kanilang puso at isipan upang maintindihan ang kalagayan ng mga mangingisda at mga pamilya nito. Nakisabay sa paglilinis ng dalampasigan. Nakabuo ng pakikipagkaibigan sa mga taong iba ang karanasan kaysa sa kanila. At sa prosesong ito, naging bukas sa pangangarap ng isang lipunan kung saan ang lahat ay pantay pantay at lahat ay nakikibahagi sa pagyayaman ng biyayang kaloob ng Maykapal. Sa darating na panahon, marami sa mga kabataang ito ang magiging haligi ng iba’t ibang sektor ng lipunang Pilipino. Malaki ang aking paniniwala na hindi nila kalilimutan ang paghihirap, ang dedikasyon at ang adhikain ng mga maliliit na mangingisda. Marami pang kailangang baguhin sa mga panukala ng R.A. 8550. Malaki pa ang pagpapaliwanag na kakailanganin upang mapalitan ang maling gawain at paniniwala ng mga tao patungkol sa pangingisda. Marami pang mga gawain ang kailangang umpisahan at tapusin upang maabot ang mga ito. Ngunit marahil, madali na lamang ito, kung patuloy tayong magtutulungan sa pagharap sa mga ito.

BALITA

IFARMC Lamon Bay: MAY BAGONG PAMUNUAN! Ni Felino Guttierez, Jr.

Isinagawa noong Hunyo 23, 2007 ang halalan ng Lamon Bay Integrated Fisheries and Aquatic Resources Management Council (LB-IFARMC) sa Southern Luzon State University Alabat Campus sa Alabat, Quezon. Ito ay ikalawa pa lamang na halalan mula nang mabuo ang IFARMC noong 2004. Saklaw ng tungkulin at gawain ng LB-IFARMC ang pangalagaan ang pangisdaan at karagatan ng labimpitong (17) bayang sakop nito. Ang Lamon Bay ay hinati sa dalawang (2) grupo upang mapadali ang pamamahala nito. Ito ay ang Northern Lamon Bay (NLB) at ang Southern Lamon Bay (SLB). Sa kabila nito, isa pa rin ang kikilalaning konseho ng labingwalong bayang binubuo ng Mauban, Real, Infanta, Gen. Nakar, Panukulan, Polillo, Burdeos, Patnanungan, at Jomalig ang NLB. Samantala, ang SLB naman ay ang mga bayan ng Perez, Alabat, Quezon, Atimonan, Plaridel, Gumaca, Lopez, at Calauag. Sa naganap na halalan, naihalal sina Wilberto C. Dacillo bilang Pangulo, Ramon Grimaldo (Pangalawang Pangulo, SLB), Edwin Resplandor (Pangalawang Pangulo, NLB), Versatily Eusebio (Kalihim), Justino Dacillo (Ingatyaman), Cesario de Cozar (Tagasuri), Hilario Refazo (Sgt-atarm, SLB), Celso Barsaga (Sgt-at-arm, NLB), Roberto Moises (Tagapag-ugnay, SLB), Alfredo Moises (Tagapag-ugnay, NLB), Annie Grace Tarasina at Liwanag Llantero (mga kinatawan ng kababaihan), at sina Petronilo Abuyan at Benjie Villaflor (mga kinatawan ng Pambayang Agrikultor). Inaasahang gagawin ng mga bagong pamunuan ang patuloy na pangangalaga, pagpapaunlad at pagbabantay sa likas

yaman ng Lamon Bay upang ito ay patuloy na pakinabangan ng mga mamamayan lalong lalo na ng mga maliliit na mangingisda. Matapos ang halalan, ang mga bagong halal na pamunuan ay nanumpa sa kanilang tungkulin noong Hulyo 20, 2007 sa Walter Hogan Conference Center, ISO Complex, Ateneo de Manila University Campus, Loyola Heights, Quezon City. Ito ay kaalinsabay sa pagdiriwang ng Institute of Social Order ng ika-60 anibersaryo ng pagkakatatag. Ang gawaing ito ay pinangunahan ni Kgg. Rafael P. Nantes, Gobernador ng Lalawigan ng Quezon. Sa kanyang mensahe, sinabi ni Kgg. Nantes ang kanyang buong suporta sa patuloy na pangangalaga at pagpapaunlad ng buong sektor ng pangisdaan sa lalawigan sapagkat isa ito sa kanyang mga pangunahing programa at proyekto para sa Lalawigan ng Quezon. Ipinangako din niya ang pagsasagawa ng Provincial Fisheries Summit sa Lungsod ng Lucena, sa kahilingan na din ni Dr. Rosa F. Macas, Direktor ng BFAR-IVA, na dumalo rin sa nasabing okasyon. Ang mga pananalitang ito ni Kgg. Nantes ang muling nagbigay buhay sa mga mangingisdang taga-Quezon, na ipagpatuloy ang kanilang ginagawang pagbabantay at pangangalaga sa Lamon Bay upang mapakinabangan ng kasalukuyang at maging ng mga susunod na henerasyon. Ang pagtitipong ito ay dinaluhan ng humigit-kumulang na 50 mga mangingisda at panauhin na nagmula sa mga bayan sa Lamon Bay.

Bahaginan ng Karanasan sa Pangangalaga ng pampangisdaan ng Integrated Fisheries and Aquatic Kalikasan, TAGUMPAY! Resources Management Council (IFARMC) sa gawing hilaga Sa isang paanyaya ng Environmental Science for Social Change (ESSC) nakadalo ang Institute of Social Order (ISO) sa isang pagpupulong na ginanap sa Koronadal, South Cotabato noong Marso 2007. Ang pulong ay may pamagat na ‘Localizing Resource Management in the Philippines: Local Government Participation in Alliance Building and Formation’ na naglalayong magkaroon ng palitan ng karanasan at kuro kuro tungkol sa pangangalaga ng mga likas yaman sa Pilipinas. Nagbahagi ang mga nagdalo galing sa mga grupong Matarinao Bay Management Council at Carood Watershed Management Council kung saan ipinakita nila ang pagbubuo ng samahan na nagbuklod sa iba’t ibang magkakalapit na bayan sa hangaring mapangalagaan ang kalikasan. Naroon din ang mga grupong Bukidnon Watershed Protection and Development Council, Agusan del Sur Provincial Technical Working Group, Agusan Marsh Development Alliance, Allah Valley Landscape Development Alliance at Lake Mainit Development Alliance na nagbahagi ng kanilang karanasan sa pagbuo ng samahan ng mga lalawigan. Ang ISO naman ay nagbahagi ng kanyang karanasan sa pakikisalamuha sa mga mangingisda at lokal na pamahalaan sa pamamagitan ng pagpapatupad ng batas

ng Look ng Lamon sa Quezon. Ang IFARMC ay binubuo ng mga kinatawang mangingisda na nagmumungkahi sa mga lokal na pamahalaan ng mga lokal na ordinansa sa kagalingan ng pangisdaan. Nauna nang bumisita ang mga kinatawan ng ESSC sa Quezon upang mas maunawaan ang konteksto ng pagkakabuo ng IFARMC sa Quezon noong 2006. Naipakita ng pagpupulong na nagkaroon na ng malawak na pag-unawa ang mga komunidad at mga namumuno nito sa usaping pagkasira ng kapaligiran. Mahalaga rin ang pagkakaroon ng malakas na ugnayan sa bahagi ng mga magkakalapit na bayan at mga probinsiya upang sa gayon ay mas mapagtibay ang anumang gawaing may kinalaman sa pangangalaga ng mga likas yaman. Ibig sabihin mahalaga ang pagbubuklod buklod ng iba’t ibang ahensiya ng pamahalaan, mga grupong pampamayanan at mga non-government organizations upang higit na magkaroon ng mahusay na gawaing pangkalikasan.

German Doctors, Inc. at IPADE Bumisita sa Mercedes, Camarines Norte Nagkaroon ng pagkakataong makasalamuha ni Fr. Bernhard Ehlen, S.J., ang mga mangingisda sa bayan ng Mercedes sa Camarines Norte noong ika 29-30 ng Marso 2007. Kabilang si Fr. Ehlen sa grupo ng German Doctors, Inc. na nagbigay ng tulong sa mga mangingisda ng Mercedes para sa kanilang alternatibong pangkabuhayan. Layunin ng pagbisita ni Fr. Ehlen ang makita at itasa ang proyektong pangkabuhayang ito. Kabilang sa mga proyekto ay ang pag-aalaga ng baka, pagpapalaki ng baboy, pagtutuyo ng isda at pangangalaga ng lapu-lapu. Sa kasalukuyan, mayroong 113 ang direkta at 534 ang indirektang natutulungan ng proyekto simula noong taong 2004 hanggang sa kasalukuyan. Nauna naman nang nakausap ng mga mangingisda ng Mercedes sina G. Ramon Cervera at Bb. Carlota Fuentes, mga kinatawan ng IPADE, noong ika 22 ng Marso 2007. Tinitingnan ng IPADE ang posibilidad na tumulong upang palakasin ang samahan ng Integrated Fisheries and Aquatic

4

Resources Management Council (IFARMC) sa Look ng San Miguel. Nagkaroon na ng paunang pag-aaral para sa posibilidad na magbigay ng proyektong pangkabuhayan sa mga bayan ng Siruma at Cabusao sa lalawigan ng Camarines Sur. Ninanais ng proyekto na magsimula ng isang nursery ng mudcrab sa Cabusao. Samantala nais namang magtayo ng isang Wholesale at Retail Services para sa mga produktong dagat sa bayan ng Siruma. Ang ilan pang kasaping bayan sa IFARMC ng Look ng San Miguel ay ang bayan ng Mercedes at Basud sa Camarines Norte at mga bayan ng Sipocot, Tinambac at Calabanga sa Camarines Sur.

ISO CELEBRATES ITS 60TH ANNIVERSARY The ISO held its 60th anniversary last July 1920, 2007 at the Walter Hogan Conference Hall. The celebration was highlighted by a Tribute to Fr. Carroll, a Public Presentation on The Mangrove Forests in Northern Lamon Bay Mangrove studies, the Ugnayan: Bahaginan ng Bantay Dagat and the Oath Taking Ceremony of the Newly Elected Officers of the Lamon Bay Integrated Fisheries and Aquatic Resources Management Council. A. A Tribute to Fr. John J. Carroll, SJ Fr. John J. Carroll, SJ is one of the prominent figures in the landscape of Jesuit Social Action in the Philippines. He is a friend and student of ISO founder, Fr. Walter Hogan, SJ with whom he worked with as a Researcher at the ISO. He eventually founded the Institute on Church and Social Issues (ICSI) which was renamed the Fr. John J. Carroll Institute of Church and Social Issues (JJCICSI) last January 16, 2007. To honor the reverend father, the ISO management staff gave him a tribute on July 19, 2007. The event started with a celebratory Mass presided by Fr. Primitivo Viray, S.J. A video presentation on the contributions of Fr. Carroll to Catholic Social Action followed. The video was entitled: The Man We Came To Know as …Fr. Jack. Testimonials were also shared by Fr. Carroll’s friends who attended the event. B. Public Presentation: The Mangrove Forests in Northern Lamon Bay Two studies concerning the conditions of the mangrove forests in the municipalities of Burdeos, Infanta, Jomalig, Mauban, Panukulan, Patnanungan, Polillo and Real in Northern Lamon Bay were presented. These are as follows: a) The Mangrove Forests in Northern Lamon Bay The paper discusses the conditions of the mangrove forests in the eight municipalities of Northern Lamon Bay. The study was conducted by the IFARMC Technical Working Group with ISO’s assistance. Mr. Justino Dacillo and Mr. Domingo Torres, local members of the IFARMC TWG presented the study. Among the major findings of the study was that the mangrove areas in the Northern Lamon Bay area are indeed overexploited. As such adequate policies for protection and sustainable management of these resources need to be instituted. Massive and widespread education on these issues

5

and constant mangrove resource monitoring and enforcement of protection policies are few of the measures that have been recommended. The paper was reviewed by Atty. Jose Andres Canivel, Executive Director of Philippine Tropical Forest Conservation Foundation (PTFCF), Mr. Benedict Balderrama, PhilSSA National Coordinator and Fr. Mars Tan, SJ from Environmental Science for Social Change (ESSC). Each reviewer commented on the usefulness of the study as a starting point for the formulation of proper policies and for the monitoring of the mangroves. b) Economic Valuation of Mangroves: The Case of Quezon Province The paper discussed the economic valuation of mangroves. It basically examines the economic costs and benefits of direct and indirect use of mangroves as well as how much the community will pay to protect it. Dr. Marissa Garcia, Deputy Executive Director of De La Salle University-Angelo King Institute for Economic and Business Studies and Mr. Andres Pua, Instructor for the Financial Management Department and Adjunct Faculty of Economics of De La Salle University reported on the study. The study concluded that while there is willingness to pay among the people, this decreases for those who actually use the mangroves. Willingness to pay is also affected by the apprehensions about the effectiveness of their contributions. Recommendations include the adoption of users’ fees and provisions of livelihood support, for which portion of revenues would be used for mangrove rehabilitation. The reviewers of the study include Dr. Noel Padilla the Chief of DENR’s Policy Studies Division, Planning and Policy Studies Services, Fr. Roberto Yap, SJ. of the JJCICSI and Dr. Placido Dapla of DENR-PENRO of Quezon Province. They

5

The discussions highlighted the difficulties in bantay dagat operations such as the lack of financial, logistical and legal support from the LGUs and harassment of Bantay Dagat members, among others. The gains made in law enforcement such as the cases that were filed and the support they managed to acquire was also commended. Dr. Liza L. Lim, Executive Director of ISO, gave the closing remarks. D. Oath Taking Ceremony of Newly Elected Officers of IFARMC Lamon Bay

suggested additional parameters to be included in the study to better measure the value of mangrove protection. C. Ugnayan: Bahaginan ng Bantay Dagat A Fishery Law Enforcement Conference was conducted on July 20, 2007. The event was attended by members of the Integrated Fisheries and Aquatic Resources Management Councils (IFARMCs) in the Northern Lamon Bay and the San Miguel Bay along with various LGU representatives. Fisherfolk representatives from other provinces and bay areas were also present to share their experiences. The activity began with an introduction to the concept of Law Enforcement and Fishery Laws discussed by Dennis F. Calvan, ISO’s Research and Advocacy Officer. This was followed by inputs from Rodolfo Tabing of the MFARMC in Mariveles, Bataan and Annabelle Echavez, representative from Bolinao, Pangasinan, on their experiences in bantay dagat operations. The second half of the conference involved parallel discussions on law enforcement experiences of ISO program partners from Quezon and Camarines Provinces. The Quezon experiences were discussed by Wilberto Dacillo of the IFARMC of Northern Lamon Bay, Noli de la Cruz of the Pederasyon ng Samahan ng Maliliit na Mangingisda sa Unisan, Quezon (PSMMUQ) representing Tayabas Bay and Ramon Grimaldo of the IFARMC in Southern Lamon Bay. For the Bicol session, Fernando Nogales of the Inter-Island Mangement Council (IIMC) from Merceds, Camarines Norte in San Miguel Bay and Nestor Plopino from Ragay Gulf shared their experiences.

6

After the Ugnayan, around 50 fisherfolks and guest speakers attended the oath taking ceremony of newly elected officers of Lamon Bay Integrated Fisheries and Aquatic Resources Management Council. Inspirational talks were delivered by Dir. Rosa Macas of the Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) and former Congressman Oscar ‘Ka Oca” Santos. Gov. Rafael Nantes of the Province of Quezon, extended his support to the fisheries sector by committing to hold a province-wide fisheries summit and to allocate funds to protect and rehabilitate Lamon Bay. Gov. Nantes also presided over the oath taking ceremony. Mr. Wilberto Dacillo took over the leadership of IFARMC from Mr. Ramon Grimaldo. The IFARMC of Lamon Bay is composed of 17 municipalities, which are divided into Northern and Southern Lamon Bay. The municipalities along Northern Lamon Bay include: Infanta, Real, Gen. Nakar, Mauban, Polillo, Burdeos, Patnanungan, Jomalig and Panukulan. On the other hand, municipalities along Southern Lamon Bay include: Quezon, Lopez, Perez, Gumaca, Atimonan, Plaridel, Alabat and Calauag.

THE MAN WE CAME TO Dalisay na Pagkilos, KNOW AS FR.ngJACK! Pag-usbong Pagbabago

Humble Beginnings

In 1946, a seasoned Jesuit priest and a young Jesuit seminarian traveled together in a ship bound to the Philippines. The two had animated discussions about the country’s social issues and the Church’s mission to be with the poor and the marginalized. Never didEditha they imagine that their life-long Santibañez mission will influence the course of Philippine social history. The seasoned Jesuit priest was the founding mentor of the Institute of Social Order (ISO)—Fr. Walter Hogan, S.J., who was instrumental in the establishment of Federation of Free Workers and Federation of Free Farmers. The young Jesuit seminarian was Fr. John J. Carroll, S.J. Fr. Jack became a leading sociologist in the country and founder of the Institute on Church and Social Issues (ICSI). Fr. Jack, who was known then as the ‘Smiling Scholastic’, became the moderator of the Social Order Club in early 1950’s. The ISO and Fr. Jack Fr. Jack became part of Fr. Hogan’s ISO in 1960 and staff member of the ISO from 1965-1970. Among his memorable works with the ISO was facilitating the mini-Priest’s Institute of Social Action (PISA) in Tarlac in February 1966 along with other ISO staff such as Fr. Antonio Olaguer, SJ and Fr. Jaime Bulatao, SJ. The mini-PISA was attended by thirty-five diocesan priests from Tarlac, Cabanatuan, and Lingayen-Dagupan. Fr. Jack subsequently became ISO’s Associate Director. He became a member of ISO’s Board of Trustees in 1995 and BOT Chair from 1997 up to present.

He also became the Research Director of National Secretariat of Social Action, Justice and Peace (NASSA). He taught at the Ateneo de Manila University and became part of the Philippine Social Science Council. He also headed the Institute of Philippine Culture of the university. Through his involvement in Philippine social development, it was clear that the torch of Fr. Hogan had been passed on to Fr. Jack. Fr. Jack’s social research has been firmed up by his groundings to social realities. Indeed, theories and praxis guided his life. Through his seminars and trainings, he propagated the Catholic Social Teachings as a way of understanding and coping with poverty and other social issues. Through his sympathy and wisdom, Fr. Jack touched the lives of many of us who worked, lived, cried and laughed with him. For some of us, Fr. Jack is a sociologist, who takes on the active role in the shaping and transformation of the society. For some, Fr. Jack is the priest who affirmed his own commitment with the poor in Payatas. For most of us, we came to know Fr. Jack as a friend and mentor. The foundations that Fr. Hogan and then Fr. Jack built for us are constant reminders of our responsibilities towards our marginalized brothers and sisters. We were moved by their sufferings. We were called to share with them their hopes and their aspirations. We were called to strengthen foundations and turn them to something for people to hold on. This was the course of history that the ISO has embedded in its work with many sectors in the Philippine society— including the women, the farmers, the workers, the indigenous peoples and at present the fisherfolks. We are proud that after 60 years of existence, the ISO still lived up to the glorious aspirations of Fr. Hogan and then Fr. Jack.

7

Volunteerism & Participation: The Key to Success Karen Kaye Acal

become our strengths especially when we face difficulties in life,” Mr. Apolonio said as he shared his knowledge regarding “Kalikasan Ko” (My Nature) to the young people. The topic could be interpreted in two different ways: the nature of man as individual who knows his strengths and weaknesses and the nature of man in relation with his environment; the trees, the forest, lakes, mountains, oceans and rivers, for example. The last topic was “Kalikasan Ay Ako” (I am the Nature) which showed the relationship of man to nature. “Whatever you do to the environment will have an adverse effect on you because man and nature are one,” Mr. Apolonio strongly added as the participants planned for their future actions that will cover the month of November 2007 tol June 2008. On the last day of the training workshop, the participants gave their oaths that as young leaders, they would do what they could to help protect nature. Almost all of the participants said that the training was a learning and heart warming experience for them

A group of 30 young people came from different places of Quezon, Cavite, Polilio Island, and Manila including the selected youth of Mercedes, Camarines Norte went to Bicol to attend the three day Youth Leadership Training conducted by the Institute of Social Order’s Coral Reef Champions Project. It aims to involve the youth in terms of using, managing and protecting our resources. It was held at one of the islands of Mercedes, the TS Resort in Apuao Grande last October 22 to 25, 2007. The training workshop was entitled: “Learning by Leading”: The training aims to enable the CRC volunteers to discover and become aware of their personal strengths so that they could use them to effectively relate with other people in the effort to protect the marine environment. It also aims to help them to be more confident and to open themselves to different learning opportunities for becoming effective leaders. The training was facilitated by Mr. Jerry Apolonio, an instructor of Sociology-Anthropology of the Ateneo de Manila University as well as the volunteers of the CRC Project who served as co-facilitator. One of the topics that were included in the training was entitled: “Ako at ang Kalikasan” (Me and the Nature) which primarily aimed to show the goodness of nature by telling how lucky the man who loves it. “It is important for us to know our strengths and weaknesses, being self-aware of what we can do and what we can’t. Hence, sometimes our weaknesses can later

8

“It gave us lots of information, gave us enthusiasm and eventually helped us to be more aware of the environmental and social concerns. I’ve learned and enjoyed a lot in the training,” said one of the participants. ISO believes that the training program would help the youth discover their leadership qualities and nurture them to become caring leaders who will advocate the cause of environmental protection and encourage them to preserve and protect the marine environment.

USAPING GC 35, IDINAOS Pinasinayaanan ni Padre Pedro Walpole, S.J. ang pagtalakay sa General Congregation 34 kasama ang mga manggagawa ng Institute of Social Order. Ito ay paghahanda na rin sa bubuuing General Congregation 35 ng Kapisanan ni Hesus at ang pagtatahi nito sa kabuuang isyung pangkalikasan. Nabanggit ni P. Walpole na ang Kapisanan ni Hesus ay nananatiling kaisa ng lahat ng nakakaranas ng pagdarahop. Kaya ninanais nito na magkaroon ng pagbabago sa limang aspeto o policy thematic directions: good governance, asset creation and redistribution for poor, environmental stewardship, cultural regeneration at Mindanao’s peace and development. Nagkaroon rin ng mahabang talakayan tungkol sa globalisasyon at ang mga hatid nitong implikasyon sa mga mamamayang maralita sa Pilipinas. Nagkakaisa ang mga nagsidalo na isa ang globalisasyon na mayroong positibo at negatibong epekto sa sektor na ginagalawan ng ISO, ang mga mangingisda. Sa huli, nabanggit ni P. Walpole ang kahalagahan ng pagninilay-nilay tungkol sa kung ano ang minimithi ng ISO bilang isang organisasyon at ng mga indibidwal na nakapaloob dito bilang mga mamamayan. Mahalagang ipagtagpi ang misyon ng ISO sa hangarin ng Kapisanan ni Hesus na maging kaisa ng mga mahihirap sa bansa. Sa kabilang banda, mahalaga ding i-ugnay ang mithiin ng bawat indibidwal sa kalakhang misyon ng ISO bilang isang social apostolate ng Kapisanan ni Hesus.

MISA NG PASASALAMAT, GINANAP Idinaos noong ika-17 ng Disyembre ang isang misa ng pasasalamat sa Church of Gesu sa loob ng Pamantasan ng Ateneo de Manila. Pinangunahan ni Padre Manoling Francisco, S.J. ang simbang gabi na handog para sa mga Coral Reef Champions (CRC) volunteers at sa mga mangingisdang katuwang ng ISO sa pangangalaga sa likas yamang dagat sa Look ng San Miguel sa Bicol at Look ng Lamon sa Quezon. Isa rin itong pasasalamat ng ISO sa isang maganda at makabuluhang taon ng pakikipagtulungan sa mga mangingisda at sa iba pang grupong tumutulong upang mapangalagaan ang likas yaman sa Pilipinas. Ang misa ay handog din para sa mga magsasaka ng Sumilao na nag-martsa mula Bukidnon hanggang Maynila upang maiparating kay Pangulong Gloria Macapagal Arroyo ang kanilang karaingin sa lupa. Ayon nga kay P. Francisco, S.J. hindi nalalayo ang sitwasyon ng mga mangingisda at magsasaka na pawang nakakaranas ng kawalan ng hustisya at nalulugmok sa kahirapan. Malaking tulong ang ibinigay ni Bb. Melanie Du-Lagrosa, isang CRC volunteer sa paghahanda sa misa. Katuwang niya ang mga kasapi ng Loyola Mountaineers ng Pamantasan ng Ateneo de Manila.

Lakas ng Kababaihang Mangingisda, Ipinamalas ng IIMC Dennis Calvan

Isa ang Inter-Island Management Council (IIMC) sa mga nabigyan ng tulong pinansyal upang ipatupad ang konseptong Women Managed Area sa ilalim ng Leadership Development Program for Women ng Budyong-Pinagbuklod na Lakas ng Kababaihan sa Pangisdaan (PLKP). Nakatanggap ng Php100,000 ang IIMC upang ipatupad ang proyekto na nag-umpisa noong buwan ng Mayo 2007 hanggang Nobyembre 2007. Ang proyektong ipinagkaloob ng Budyong sa IIMC ay naglalayong palakasin ang kakayahan ng mga kababaihang mangingisda sa pamamahala ng sangtwaryong dagat sa tatlong barangay sa dalampsigan: ang Apuao, Caringo at Quinapaguian sa Mercedes, Camarines Norte. Ayon kay Susan Aceron, isang miyembro ng IIMC, nais ng proyekto na mas makilala pa ang karapatan ng mga kababaihan sa pangangalaga at pagpapayabong ng likas yamang dagat sa bayan ng Mercedes. Iniulat din ni Bb. Aceron sa Ikalawang Kongreso ng Budyong-PLKP na nagkaroon ng malaking pagbabago sa kaalaman at kalinangan ng mga kababaihan lalong lalo na sa pagtataguyod ng karapatan nito hindi lamang patungkol sa usapin ng organisasyon, maging man sa usaping personal at isyu ng komunidad. Sa kasalukuyan, mayroon 9 na kababaihan ang nagmamasid at nagbabantay ng sangtwaryong dagat sa kanilang bayan sa Mercedes. Mayroon na ring mga na-deputize na kababaihan bilang miyembro ng Bantay Dagat. Nagpasalamat naman si Bb. Nedy Guevarra, ang tagapamuno ng Komite ng Kababaihan ng IIMC. Dahil sa panibagong kaalaman naging madali na para sa mga kababaihang mangingisda ang tumanggap ng atas na magbantay ng sangtwaryong dagat. Ayon pa rin kay Bb. Guevarra, bagamat nabawasan ang panahon at oras nila sa kanilang pamilya gawa ng pagiging miyembro ng Bantay Dagat,

natutukan naman nila ang pangangalaga ng karagatan na karaniwan namang nakaatas sa mga kalalakihan. Ang proyekto ng IIMC ay isa lamang sa mga ginagawa ng BudyongPLKP sa tulong ng OXFAM-Great Britain na itaguyod ang karapatan ng mga kababaihang mangingisda. Bukod sa IIMC, mayroon ding mga programa sa Brgy. Tomaligues, Calbayog sa Samar na kung saan ang pangangalaga ng bakawanan ay ginagawa ng mga kababaihan. Mayroon ding mga nangangalaga ng sangtwaryong dagat sa Hinatuan, Surigao del Sur. Ang mga proyektong ito ay nakabatay pa rin sa limang pangunahing isyu na isinusulong ng Budyong-PLKP. Una na rito ang pagkilala sa karapatan ng mga kababaihan sa pangangalaga ng likas yamang dagat. Ikalawa, ang pagbibigay ng priority use rights sa mga kababaihan. Ikatlo, ang pagtataguyod ng kabuuang programang pangkalusugan. Ikaapat, ang pagsusulong ng local sectoral representative. At ang panglima, ang paghahangad ng tiyak na pabahay at palupa para sa mga pamilyang mangingisda.

9

LATHALAIN

2 Taong Paglalayag Ging Faustino Taong 2005 ng unang maglayag ang grupo ng pinagsamang 9 na bayan sa Hilagang Quezon para sa isang pagpapatrolya sa karagatan ng Hilagang Lamon Bay. Bitbit ng bawat isa ang tapang at pagnanais na maisalba pa ang minsang napakayamang karagatan ng Hilagang Quezon. May kakulangan man sa kasanayan at karanasan ang mga sumakay sa patrol boat na nahiram ng grupo sa bayan ng Real, mararamdaman naman ang matinding pagpupunyagi ng grupo na maisagawa ng maayos ang pagpapatrolya dahil gabi pa lamang ay inihanda na ang mga kakailanganin. Ilang KAHIRAPAN. Ganun na nga ba talaga kahirap ang mga beses ding nagpulong ang grupo para maging handa sa mangisngisda? anumang balakid na haharapin habang nasa laot. Sa loob ng 2 taong paglalayag para bantayan ang dagat, Ika-3:00 ng hapon ng umalis sa bayan ng Infanta ang grupo humigi’t kumulang 100 na ang nasiyasat at nahuli ng grupo kasama ang 2 kawani ng CIDG bilang police escort. Dumaong sa karagatan ng Hilagang Lamon Bay. Sa naitalang ito, 33 ang bangka sa isang isla para magpalipas ng oras at pag- ang nasampahan ng kaso sa korte. Karamihan dito ay usapan pa ng mas detalye ang mga dapat gawin katulad ng paglabag sa Seksyon 901 ng Batas Pambansa Blg. 8550 o pagpapakilala ng maayos sa makakasalubong na bangka na mas kilala bilang Batas Pampangisdaan ng 1998. Karamihan may kahinahinalang ginagawa sa laot, pagsisiyasat sa laman sa mga mangingisdang nahuhuling lumabag sa nasabing ng bangkang nahuli, pagtatanong ng maayos sa mga pagbabawal ay galing sa mga karatig-bayan sa lalawigan ng mangingisda, at iba pa. Iniayos din ang mga kakailanganing Quezon. dokumento at iba pang gamit katulad ng kamera para sa maayos na pagdudokumento ng buong proseso ng Maipagmamalaki ba ang pagkakahuli sa humigi’t kumulang pagpapatrolya. Habang inihahanda ng bawat kasapi ng grupo na 20 mangingisda dahil sa paggamit ng dinamita o lason sa ang mga itinalagang gawain, dumating ang mga lokal na pangingisda? Minsan, nasa dibdib ng bawat isa ang bantay dagat ng bayan ng Patnanungan para tumulong. Bitbit pagmamalaki dahil malaki ang dalang epekto nito sa mga komunidad lalo na sa mga mangingisdang gumagamit nito. nila’y pagkain, flashlight, baterya, at iba pa. Maaari itong maging panakot para hindi na tularan. Ika-4:00 ng umaga ng magbigay-hudyat ang isang bangka Nakatutulong rin ito upang respetuhin ng mga tao sa Hilagang na nauuna sa malaking bangka. Isang hudyat na ikinagising Lamon Bay ang mga boluntaryong bantay dagat na ng grupo. Isang hudyat na naging daan para maging nagsasagawa ng pagpapatrolya. Ngunit kadalasan, awa at tensyonado ang lahat. Isang hudyat para sa tunay na panghihinayang ang nararamdaman ng grupo. Awa, dahil kahit hindi sila patas maghanapbuhay, may pamilya din pagpapatrolya! naman silang iniwan na naghihintay. Nandon din ang Sa paglaot na iyon ng grupo, nagsimula ang sunod-sunod na panghihinayang dahil sa tuwing paggamit nila ng dinamita at pagpapatrolya sa karagatan ng Hilagang Lamon Bay. Doon lason sa karagatan, ilang kabataan ang kanilang binabawian nagsimula ang nakakakaba at nakalulungkot na gawain ng ng pagkakataong maranasan at makinabang sa isang mga bantay dagat. Nakakakaba dahil may mga pagkakataong masaganang pangisdaan. mas matapang pa ang hinuhuli kaysa sa mga nanghuhuli kung kaya napipinto na dumanak ang dugo sa dagat dahil Malayo pa ang ipaglalayag ng grupo. Malawak pa ang dito. Nakalulungkot din dahil kahit mga batang edad 10 pataas karagatan ng Hilagang Lamon Bay para magkaroon ng ay sumasama na sa laot. Dapat sana ay nasa eskwelahan katuparan ang ninanais ng bawat isa. May mga pagkakataon ang mga ito at nag-aaral. Kadalasan, ang sagot sa tanong na nakapanghihinayang dahil kahit gaano kalakas iigkas ang kung bakit sila nag-iilegal at isinasama pa ang mga batang braso para sa pagsasagwan upang maabot ang dulo ng dapat ay nasa pag-aaruga pa ng mga magulang ay hamon ng karagatan, may mga pagkakataon pa rin na hindi

10

makapaglayag. Subalit kahit ilang dipa pa lamang ang naaabot, sa dahan-dahang paglalayag upang maabot ang mga pangarap ng pagkakaroon ng isang masaganang Hilagang Lamon Bay, nabubuo ang isang samahang magiging daan para sa katuparan ng lahat. Salamat kay G. Wilberto Dacillo (Tagapangulo, IFARMC Lamon Bay) sa walang kapagurang pagtuligsa sa mga taong walang habas na sinasalaula ang karagatan. Salamat din sa 9 na bayan sa Hilagang Lamon Bay sa pangunguna ng Tagapangulo ng Lamon Bay Management Council, KGG. Isarme Bosque, sa walang sawang pagsuporta sa mga programang pangkaragatan. Sa mga Pambayang Agrikultor at Agricultural Technologists, sa pangunguna ni G. Nilo Abuyan, sa walang humpay na pagbibigay-patnubay sa grupo at suporta. Sa kanilang lahat iniaalay ng Institute of Social Order ang anumang naisagawa na nito sa Hilagang Lamon Bay. Talahuli 1 Paggamit ng active gear sa mga pambayang katubigan, mga look at iba pang Fishery Management Areas.

Panayam kay G. Brian Wright Si Brian Wright ay isang Fellow ng Institute of Social Order (ISO) mula sa Duke University, North Carolina ng Estados Unidos. Mamamalagi siya dito sa Pilipinas ng mahigit sa sampung buwan upang tulungan ang ISO sa pagsasaayos at pagtatasa ng mga programa tungkol sa pangangalaga ng likas yamang dagat lalong lalo na sa mga Look ng San Miguel sa Bicol at sa Lamon sa Quezon. Katuwang din si Brian sa pagsusulat ng naging karanasan ng IFARMC sa pagpapatupad ng batas pampangisdaan sa dalawang lugar. Narito ang isang panayam kay Brian tungkol sa kanyang mga karanasan at saloobin tungkol sa ISO at sa mga mangingisdang kanyang nakasalamuha. 1. What is your first impression/s of the Philippines or for that matter the ISO program areas in San Miguel and Lamon Bays? My first impression of the Philippines was Manila. It was such a mix of sounds, lights, noise, signs, people and pollution. At times it seemed lively and fascinating, and at times depressing and overwhelming. I was particularly struck by the contrast between the massive commercialization of the shopping malls and the poverty and pollution of much of the city. But without fail, people were very friendly and welcoming. The ISO program areas were a breath of fresh air (literally!). They were so much more relaxed and personable, and they were my first chance to really see the natural and cultural beauty of the Philippines. And if people were friendly in Manila, they were even more so in the areas. I also found the way of life to be fascinating, and was struck by the intimate relationship that the communities have with the sea.

Good Grief, Save the Reefs!

2. In your discussions with the partner fishers of ISO and with your observations, what are the 3 priority issues/challenges that the fishers confront?

I have learned more things than I could possibly say, and I expect to keep learning as long as I am here. Perhaps most of all, I have learned what daily life is like in the areas: the challenges people have to deal with and the strength that they draw upon to do so.

This a tough question, but on the broadest scale, I would say that the biggest problems are 1) poverty, 2) overfishing/destructive fishing and 3) the need for good governance. I would also add that global warming is a major issue, but there is less that can be done at the local level to address it. 3. In your opinion, does ISO and its partner fisher’s organizations address these issues effectively and efficiently through CB-CRM? Well, these are all huge issues, and no single organization or effort can fully address them. But CB-CRM is

11

clearly working in the right direction, and I think that it is making important progress in all three of those areas. An organization or network can always make improvements and clearly more work is needed from other groups and sectors, but I think ISO is on the right track. Perhaps the most important thing it can do is show that people can really have an impact if they work together.

good. I think there also needs to be real dialogue with small and medium scale commercial fishers. They too are part of the situation, and need to become part of the solution. 5. What important lessons have you learned in staying in fishing communities along San Miguel and Lamon Bays?

4. What other interventions do you recommend to I have learned more things than I could possibly say, address these issues? and I expect to keep learning as long as I am here. Perhaps most of all, I have learned what daily life is like in these areas: That’s really difficult. If there were easy answers to the challenges people have to deal with and the strength that these problems, everyone would have already solved them. they draw upon to do so. I have also learned a lot about the As I mentioned, these issues are big enough that they need difficult balancing act required to bring different interests everyone working on them; no one approach will be sufficient. together and to get the most out of a complicated and Communities need to be organized and need to think of imperfect situation. I have discovered that many situations themselves as communities, rather than groups of individuals are ambiguous, and that ideas that seem simple are often or families. They need to put pressure on their leaders to act complicated by politics, personalities and histories. But I have in the best interest of the entire community, and everyone also seen that despite this, real progress is possible. needs to be willing to compromise and think of the greater

SULOK NG VOLUNTEERS Sa loob ng dalawang buwan, 4 na mag-aaral ng Development Studies sa Pamantasan ng Ateneo de Manila at 2 seminarista ng Kapisanan ni Hesus ang naging katuwang ng Institute of Social Order sa pagbibigay ng Voters’ Education Seminar sa mga bayan ng Mercedes, Camarines Norte at sa Patnanungan at Burdeos, Quezon. Ang ilan naman sa kanila ay tumulong upang isulat ang mga karanasan ng ilang mangingisda sa pagpapatupad ng Batas Pampangisdaan at sa mga pagbabagong nangyari sa mga dating iligal na mangingisda. Ang mga susunod na lathalain ay mga saloobin ng mga magigiting naming volunteers tungkol sa kanilang mga natutunan sa maikling panahon nila sa ISO.LATHALAIN

Introspection: Rethinking Idealism Aerecson Uy It turned out that my month-long volunteer work for ISO was anything but immersion in programs for areas in Quezon or Camarines Norte. They weren’t able to squeeze me into the programs because two volunteers had already confirmed for programs- and they were only supposed to have one volunteer for each location. I was devastated. I was expecting something akin to involvement with community development projects. But luck was against me. For the most part, I was confined to a computer station, squeezing the littlest drop of creativity I had to redesign their website. I was more than apprehensive about this daunting task. It had been a very long time since I last flaunted my skills on Flash or Photoshop- not to mention that I have to learn how to use Dreamweaver!

57 Years of ISO’s Development Works

Things started to get better eventually. My long forgotten fervor for design was rekindled, and I was actually building tangible skills for web design. What’s more was that I got to know the people behind ISO, people who have dedicated their lives to social development, people whose lives may inspire me in choosing what to do after college. These became more than

12

a consolation for not making it to the immersion program. Luck was actually on my side. When I, along with the other three volunteers, chanced on having some of the staff for a casual chit-chat over mirienda, my initial interest in their lives took another turn. I had to ask what motivates them in their job. That particular question was loaded with our notions of “the development worker”. I was surprised to hear that it’s not exactly their original idealism that inspires them. Ate Ging, coordinator for IFARMC Lamon Bay, for instance mentioned that it’s the joy with fellow coworkers that inspires her to retain and do her job well. Ate Norie, Value-based Education officer, on the other hand, said that it’s not about the vision of what it is to be developed for the people ISO assists; it’s the feeling of being with the people of the community as they improve that drives her- no matter how small those improvements maybe. Ultimately, she said, that grand vision of development wouldn’t be tangible- not in her There is then a need to harmonize the relationship lifetime at least, she comically shared.

Reliving my Quezon Experience Iya Halaguena

between the environment and its resource-users.

Mutual relationship thetoiling two should be to nurtured On development work, between I had in mind everyday create strengthened. aand society where everyone has equal chance to better his or her life. I guess being idealistic has something to do with this arguably naïve notion of development- evidently a close resemblance appeared in the younger ISO staff. Perhaps my Dennis F. Calvan real question was how would I endure a career on social development? Would the sort of idealism I have suffice to motivate me to go to work everyday? Will this kind of idealism last or is it merely transitory? What would my motivation be in working if my grand notion of development wouldn’t The cool air seemed to peter out of the barangay hall as the materialize? residents gradually crammed the room which can fit at least Reality check. It was foolish to assume that the life I would twenty or thirty chairs. As they entered, I noticed that some of lead should be solely based on this notion of idealism, on them had faces that bore signs of uncertainty while the others making sure that everything I do would be in line with this gave an impression that they were curious about the activity. particular vision. I realized that development work is life like These were the people who attended the Pinoy Voter’s any pursuit of any vocation; that it’s about the people you do it Academy in eight of the barangays in the province of Quezon, for and with more than the idea of pursuing something good. I can say that the same thing seemed to take precedence and those feelings that they had were the exact sentiments I between ISO and the people of Jomalig, whose company I initially felt about my immersion. enjoyed for a very brief period. I volunteered at the Institute of Social Order primarily because Knowing the people behind ISO enabled me to rethink my I wanted to leave the confines of my home and expose myself kind of idealism. I realized that while the vision of development to the reality of living in one of the most vulnerable regions of could remain intangible, people who you do it with and for our country. Spending a little over a week in the two islands of could certainly couldn’t. What’s more is that they can reveal Quezon, particularly in Patnanungan and in Jomalig, offered pieces of that grand vision. It became something to look me another indelible experience. At first, I was reluctant to go forward to in the future. Post-graduation scenario seems less through the immersion program. The ISO assigned me to a dreary and more exciting. Those precious conversations place that I found too distant and entirely different from the enlightened me on what really is development work- or more environment I am accustomed to. I realized, however, that I accurately what it is not solely about. had to get out of my comfort zone and immerse myself in the community in order to fully understand the roots of the program. So it happens that after my volunteer work didn’t only let me The ISO is committed to empower the marginalized sectors regain some of the skills I’ve long forgotten and develop new of our country and to transform unjust structures. I reminded ones, it also opened my eyes that to what’s in store after myself that there was really no other way for me to fully grasp college, which I need very much at my senior year. Most the heart and soul of the organization I am working for than to importantly, the people I spent my month-long volunteer work immerse myself in the community it strives to empower. have made me recognize that it’s people that matters in the future I’m planning for myself- not the idea of me pursuing Through time, I realized that immersing oneself in something something grand. Thanks to all ISO staff for this great somewhat involves surrendering your insecurities and experience! apprehensions while at the same time, directing your attention

to the people. It is essential to see them as persons and not as

13

mere objects that need sustenance, otherwise developing relationships with them would be impossible. Sometimes, the only way for a person to become responsive to the needs of others is to experience first-hand their reality and recognize them as human beings worthy of dignity. Along the way, I picked up some valuable lessons I know I will come back to in the near future. This includes abandoning one’s assumptions and preconceived notions over some things since this could hinder one from opening up to other possibilities. It is a relief knowing that there is something greater than the whole concept of ‘here and now’ that is keeping me from changing my mind. The risks that once held me back from carrying on with the program faded away as I reassured myself that I could learn so much from the people I would meet. This disproves the idea that in visiting a community, only one party benefits. It is also overwhelming to even just think that what I got myself into involves understanding the lives of real people. Like us, they aspire to have better lives for their family and friends but circumstances prevent them from uplifting the condition that they are in.

fishing. This concern manifested greatly during the discussions in the voter’s education. Issues regarding the legitimacy and competency of the local officers were raised. How their authority affected their economic status became the prevalent subject matter. It was even revealed that some of them participated in collusions with regards to illegal fishing. Others, on the other hand, did not tolerate such acts, hence, gaining loyalty from the people. The ISO staff’s motivation to become catalysts of change provides us an example of how development work should be treated and handled. They have made known to us what it takes to actually dedicate oneself to a good cause. It can at times be exasperating or unnerving when the ‘drive’ seems to float away. These are times when one is put to the test. Development work entails learning to love the work when it seems to be harsh on you and refusing to give up on it when its future seems bleak. The commitment to assist a community goes beyond seeing significant changes or tangible objects that could perhaps mitigate a growing crisis. It is also in believing that you have contributed in defending their human dignity.

Some of the people I encountered in the community possess indefatigable conviction in law enforcement against illegal

Diving In Monica Edralin The Magic Word or rather phrase: Coastal Resource Management I remember looking at the list of practicum sites our program offered. The phrase that won me over was “coastal resource management”. I decided to sign-up for the three week immersion the Institute of Social (ISO) offered. I have always been a fan of the sea. Childhood summer memories always rang of experiences that had something to do with the three “s”, sand, sea and sun. Suffice it to say, it excited me to work with an NGO that takes care of the sea. I was familiar with the term CRM; I’ve read about efforts some NGOs put into establishing sanctuaries, but I have not really experienced it first-hand. The remaining weeks of the second semester was a flurry of studies, organizational activities and of course the immersion. Two major events during pre-immersion wrecked my nerves; firstly, the interview with the ISO Director and secondly, the announcement of area assignments. Beneath the stress of school was something I looked forward to, my immersion/practicum in Camarines Norte. I ventured to Mercedes with Dave, Kat, Kuya Otsog, Brother Jong, Brother Rico, Ate Norie and Ate Carol. I remembered the eight hour trip by land and we finally arrived at our jump-off point to Quinapaguian island. As I walked towards the banka, I remember the visual overload I experienced as I saw both my loves-mountains and the sea. Whenever I was surrounded by blue, I had this feeling that I was surrounded by infinity, by vastness that kept me at peace. We reached our destination and settled into the ISO staff house, my home for the next three weeks. We went snorkeling in the marine sanctuary where we were careful not to destroy any corals. It was beautiful; some corals were so massive that the katig nearly touched its top. After the trainer’s training, wherein voter’s education for the upcoming elections were given to leaders of the Inter-Island Management Council or IIMC, Ate Norie and the rest had to go back to Manila. I was left with Brothers Rico and Jong. At first I was scared of

14

being alone. I barely knew them. But as days went by, I got to know them better. Soon, Brother Jong and I were the only ones left in Quinapaguian. My main task during voter’s education was to document the proceedings. I observed the participants and took note of what was happening. After a few days, I moved to Poblacion in Tita Mildred’s home to help out with paperworks. Theory into practice and then some: As an Observer During another seminar in the Caringo, another island barangay, I noticed that people were really expressing some issues that confront them. As other voter’s education progressed, new issues kept on rising. This affirmed the lesson our professor told us once how marginalized people know what they need. It was such a simple thing to say, but its implications were most complex. As a Development Studies incoming junior, I have taken up one DS major and would have to confess that I have millions of things I do not yet understand about development. But having to witness how fishers discussed their problems or concerns about themselves made me realize that people who are into development work should posses unbelievable skills of communication. This is because imposition is something that should be controlled as they work towards helping the marginalized sector they wanted to help. I also realized that the word empowerment is most striking when actualized and observed. There were three events or levels that made me realized these. First was how Kuya Otsog, ISO program coordinator reiterated that CB-CRM or community based coastal resource management and not just CRM was established in Camarines Norte, particularly in the municipality of Mercedes. He explained that when the fishers became fully independent, then the program of ISO would soon end in that area. This became apparent to me as the days progressed when I observed the dynamics between between ISO and IIMC. Their relationship was based on partnership. I did not sense any hierarchy, of course, suggestions were made and given by both parties to one another, but with mutual respect. As a Participant Secondly, an experience that took me aback made me realize the value of empowerment. During our third voter’s education in an upland barangay, Brother Jong asked me if I could facilitate some group activities. I was surprised and scared initially because I was used to doing my job of documenting the proceedings and giving out name tags. I was overwhelmed by the task given to me. I am not really the public-speaking-type, but I was happy at the same time that Brother Jong trusted that I could handle such a task. I eventually got the hang of it, and even started enjoying the task! As I spent my nights thinking about my experiences, I realized how good it felt for even a single person to believe in one’s capabilities. On a more serious note, having organized IIMC and projecting that one day, ISO would be leaving the area because IIMC can already be independent seemed like a difficult task. But as what we learned later on, it is in the small efforts and effects that make a difference. As an Apprentice The last lesson on empowerment came from our interviews with ISO staff and the executive director herself, Dr. Liza Lim. We talked about the nature of development work. She mentioned that there are times when a development worker should know when to pull out or retreat when deciding on pushing through with a project. Furthermore, she mentioned that sometimes it’s better not to push through because it would be too risky for the people in the area. It was then that I realized that empowerment was truly something that was about and for the people in the area. It was not a one shot deal, a hundred of considerations should be thought of first before an organization could be formed. In this light, empowerment takes a long time but at the same time has far-reaching effects. On a lighter note The experience has been a rollercoaster ride. We were in one place at one time and another at the next. It was physically tiring and at times missing your family and friends can also be emotionally challenging. However, I think the lessons I learned from the experience overshadowed all the tiny complications I experienced in my stay. I was able to appreciate the value of people empowerment as I observed the lives of people around me and as I engaged them in my own small, everyday work. I was able to exchange stories with newfound friends who were my age. I was able gain insights from them and from Brother Jong. And I hope they somehow gained some insights from me as much. Although coastal resource management was not really the main focus of my immersion but assisting in voters’ education, I realized how it is important to be conscientious of our own actions as it affects others in various ways. Elections made me realize that a single vote based on one’s conscience can, in the long run, help improve the lives of many. There were also some funny moments as I forced myself to sing videoke. I am thankful for this experience. I am glad that I dove in unfamiliar waters as I was able to learn something about myself and witness a colorful world.

15

Misyon Bakasyon Katrina Dino Limang pisong halo-halo, sariwang isda sa hapag-kainan, madalasang pagsakay sa bangka, mga takipsilim at gabing mabituin, pagsnorkel nang tanghaling tapat, mga bagong kaibigan at mga bagong kaalaman –ang lahat ng ito at marami pang iba ang mga naging sangkap ng aking maikling pagdalaw sa Quezon at Camarines Norte bilang kasama ng ISO. Trabaho, hindi bakasyon, ang aming ipinunta dito, ngunit tila hinigitan pa rin ito ng aming naging karanasan doon. Una naming pinuntahan ang Camarines Norte. Sa bayan ng Mercedes, ang mga barangay ay nahihiwalay ng karagatan. Sa mga islang ito ay naglalakad lamang ang mga tao, ngunit kinakailangang gumamit ng bangka upang dumayo sa ibang islang barangay. Ang bangka ay siyang pangunahing gamit transportasyon doon. Nakakailang sakay kami sa bangka sa loob lamang ng isang araw. Ito ay isa sa maraming mga di malilimutang bagay at sandali sa Mercedes, kabilang na ang pagsnorkel sa isa sa mga marine sanctuaries, ang pag-uusap namin ni Nanay Celia na isang babaeng mangingisda, at ang kakaibang halo-halo sa Quinapaguian na nabibili sa limang piso lamang. Sunod na pinuntahan namin ang Quezon. Umabot ng isang buong araw ang aming biyahe papunta sa bayan ng Jomalig, ngunit pinatunayan ng mga sumunod na araw na sulit ang aming paghintay. Tumuloy kami sa isang bahay kasama ang ibang mga kasapi ng IFAMRC, OMA at LGU. Kahit na naroon upang magtrabaho, kami’y naging isang buong pamilya sa tatlong araw na iyon. Pumunta ako sa Camarines at Quezon upang magsagawa ng panayam ng mga dating nag-iilegal na mga mangingisda. Malugod nila akong tinanggap at pinagkatiwalaan ng mga mahalagang impormasyon ukol sa trabaho, pati na rin ang ilang mga silip sa kanilang buhaypamilya. Lubos akong nagpapasalamat sa tiwalang ibinigay nila sa akin. Ang aming panayam ay nagmistulang kwentuhan at ang lahat ng impormasyon at mga kwento-kwento ay dumaloy na lamang sa aming pag-uusap. Nakilala ko sila higit pa sa kanilang pagiging mga masugid na Bantay-Dagat. Kahit kaunti lamang, nakilala ko sila bilang katrabaho, bilang ama, bilang kaibigan. Nakita ko ang kanilang tapang at

16

paninindigan sa pagtaguyod ng kanilang mga pinaniniwalaan at prinsipyo sa buhay. Ang mga panayam na ito ang pangunahing pakay ko sa aking pagpunta. Ngunit sa mga panayam na ito, mas nakita ko kung gaano hindi mahiwalay ang tunay na buhay sa trabaho na ginagampanan ng mga ahensiya tulad ng ISO. Tulad ng aking mga panayam na naging kwentuhan ng buhay, ang misyong itaguyod ang likas na yaman at ang mga karapatan ng mga mangingisda ay hinding-hindi mahihiwalay sa pakikipag-ugnayan sa mga buhay ng mga taong kasama sa misyong ito. Ang mga tagapagtanggap ng mga benepisyo ng misyon ng ISO ay higit pa sa tagapagtanggap dahil sila mismo ang mga namumuno sa mga aksyon ng misyon. Sama-sama silang lumalaban hindi upang manalo kundi para sa laban mismo na sadyang mahirap dagdag pa ang katapusan nitong wala pang katiyakan. Marahil ito ay isa sa maraming dahilan kung bakit hindi mahiwalay ang totoong buhay –ang pamilya, pagkakaibigan, katapangan at paninidigan, sa mga misyong pang-kaunlarang katulad nito. Ang tagumpay ng mga misyong ito ay hindi nasusukat sa isang kabuuan at pangkatapusang sukatan kundi sa mga maliliit na tagumpay na unti-unting nakakamit sa bawat laban. Ang pagpunta ko sa Quezon at Camarines Norte ay nagbukas ng aking mata hindi sa isang “kabilang mundo” kundi sa isang malayong bahagi ng mundong aking ginagalawan. Natuklasan ko na ang “kabilang mundo” ay naiiba lamang at hindi naman hiwalay sa akin. Kahit sa modernong pamumuhay na aking nakasanayan, pareho lang namang mayroon ng ipinaglalaban. Kung ano ito at kung paano, doon lamang nagkakaiba. Kaya naman sa pag-uwi ko mula sa Mercedes, Camarines Norte at Jomalig, Quezon, hindi lamang trabaho kundi isa ring bakasyon ang naiwan sa aking isip. Sa pagtrabaho ko ay nakilala ko ang dalawang magagandang lugar at maraming mabubuting pamilya at mabubuti at matatapang na tao. Subalit hindi lamang ako kumuha ng impormasyon kundi bumisita din sa buhay ng mga tao at namasyal sa mga kwento ng kanilang patuloy na pakikipaglaban. Sa pagtanggap nila sa panandaliang pagbabakasyon ko sa kwento ng kanilang buhay at sa bagong pananaw na aking nakuha, masasabi kong ako ay tila nagtagumpay sa isang misyon, at ako’y lubos na nagpapasalamat..

MANALANGIN, MAKIALAM, MAKIBAHAGI AT MAGBANTAY Kalikasan, Pulitika at Simbahan Rico J. Adapon, SJ

Kawalang pag-asa Maaga pa nang dumating kami sa staff house ng ISO (Institute of Social Order) sa Real, Quezon mula sa Maynila. Sandali kaming namahinga at nag-umagahan doon. Nasa Maynila pa lamang ako, batid ko na ang mga bagay na inaasahan naming gagawin sa mga lugar na pupuntahan namin: sa isla ng Jomalig at Patnanungan, probinsiya ng Quezon. Tantiyado lahat ang oras at araw. Walang pagkakataon na dapat sayangin; lahat ng plano sisikaping maisakatuparan ng maayos at ayon sa napag-usapan. Ito ang pangunahing hangarin ng ISO sa pagdalaw namin sa Quezon at Camarines Norte: ang maghatid at magbahagi sa mga tao ng ilang pirasong kaalaman at karanasan hinggil sa darating na halalan. “Ano bang seminar ang ibabahagi ninyo sa amin, brader,” pag-uusisang tanong ni kuya Edwin- isang mangingisdang una kong nakilala nang ma-stranded kami sa staff house ng ISO sa Real.” Alam mo brader, kahit anong

gawin ng pamahalaan o ng sinuman, wala nang pagbabago at hindi na uunlad ang bansa,” matigas niyang wika sa akin. Matalim ang kanyang binitawang pananalita. Nais ko sanang sabihin na meron pa namang pag-asa. Pero…paano? Sasabihin ko ba sa kanyang: “Huwag mabahala kasi habang buhay may pag-asa o di kaya nama’y: May awa ang Diyos at hindi niya tayo pababayaan.” Sa huli wala na rin akong nasabi kasi maging ako minsan nawawalan din ng pag-asa lalo na kapag nakikita ko at nararanasan ang paghihirap ng ibang tao sa iba’t-ibang paraan. Habang sinasabi ni Kuya Edwin ang kanyang kawalang pag-asa para sa bansa, ramdam na ramdam ko na may pinanggagalingan ang kanyang mga kataga. Naniniwala kasi akong hindi niya masasabi iyon ng ganoon lang. Pakiwari ko meron itong malalim na pinanggagalingan na nakaugat sa mga karanasan niya sa buhay at sa lipunan. Nakakaawa, nakakapanghinayang dahil ano pang dahilan ng buhay kung pati katiting na pag-asa’y hindi masilayan? Habang nasa bangka kami pinagmamasdan ko si Kuya Edwin sa malayo. Hindi ko na mabanaag ang pag-asa sa kanyang mga mata. Ang kanyang mga matang tila binulag na ng matatalim na alon ng karagatan. “Dasal ko na sana isang umaga gisingin siya ng banayad na sikat ng araw upang tanawin ang karagatan ng may bagong pagasa sa puso para sa kanya at sa bansa.” Hungkag na kariktan Nakakabighani ang kagandahan ng mga isla sa mga probinsiya Camarines Norte at Quezon. Kumikinang na tila isang dagat ng kristal ang tahimik at banayad na kumpas ng alon kapag ito’y nakikipagtalik sa sinag ng araw sa dapithapon. Kung nasanay ka na sa usok, ingay at gulo ng siyudad, masasabi mong ito’y isang paraiso. Subalit bawat paraiso’y may natatagong kuwento at hiwaga mula sa mga taong dito’y naninirahan, bawat pangalan ng lugar ay may alamat na pinagmulan. Anumang kariktan ay panlabas lamang. Mas mainam na makita ang kagandahan na nasa pusod ng

17

karagatan, subalit paano mararating ang pusod ng dagat kung ito’y sinalaula na ng mga taong inaasahang sa kanya’y magpapala? Ano pang kagandahan ang matatagpuan sa pusod ng dagat kundi isang hungkag na kariktan. Pumalaot kami nina kuya Otsog, Mon, at Kat sa isang sangtuwaryo ng isda at iba pang lamang dagat. Nakaaaliw at nakabibighani ang mundo sa ilalim ng dagat. Iba-ibang kulay at buhay ang naroon. Malayang lumalangoy ang mga isda na sumasabay sa kumpas at galaw ng dagat. Kung tatanawin mo sila sa ilalim, tila ito isang malaking orkestra na malikot na sumusunod sa saliw at indak ng musikang nanggagaling sa maliliit na bolang hanging ibinubuga ng halamang dagat. Kay rikit ng sangtuwaryo na nagsisilbing maskara upang itago ang tunay na mukha na karagatang sinalaula ng mga taong walang malasakit sa kalikasan.

kong makisabay sa ihip ng hanging nakikipaglaro sa wagiswis ng alon patungo sa paraiso ng mga kaluluwang uhaw at gutom sa kamalayan. Kalasag ang dasal na nawa’y maging maamo ang dagat sa bawat paglalayag upang makapamalakaya ng taong magsisilbing ilaw at asin sa kapwa. Naalala kong bigla ang kuwento ni San Francisco Javier kay San Ignacio sa kanyang mga liham. Dito’y binabanggit niya ang galak at tuwang maging instrumento ng Diyos para sa kaligtasan ng mga kaluluwa patungo sa kaluwalhatian. Tulad din pakikipagpaligsahan ng mga alon sa dagat upang agad makarating sa dalampasigan, ganuon din ang damdamin namayani sa akin sa pagdalaw ko sa Camarines Norte at Quezon: nagmamadali sa tuwa upang makapagbahagi ng kaunting kaalaman. At sa pagdalaw kong ito noong nakaraang bakasyon, ang kaunting nalalaman ay nadagdagan hindi lamang ng kaalaman kundi ng mga “Dasal ko na sana na makita ang tunay na kariktan karanasang bumubuhay sa kaalaman. sa puso na mga taong nagsusumikap ibalik ang rikit, kaayusan at kasaganaan ng karagatan.” “Salamat sa Diyos at sa mangingisdang si Ignacio na nagturo sa akin kung paano mamalakaya ng tao.” Serbisyong totoo Kapag dalisay ang pag-ibig sa puso ng isang tao, wala siyang ibang hangad kundi kabutihan para sa kapwa. Ang pag-ibig ang siyang nagpapaningas sa pagnanais ng taong maglingkod at magbigay ng sarili sa kapwa. Sa bawat pagbibigay ng sarili hindi rin maiiwasang tumanggap maging ng kabutihan o kabaligtaran man nito. Sa aking karanasan nitong nakaraang tag-araw, hindi ko inakalang sa pagbibigay ko ng sarili, sabay rin akong tumatanggap ng mga biyayang nagbibigay sa akin ng dahilang yakapin ng buong pagmamahal ang bokasyong aking sinumpaan sa Kapisanan ni Hesus. Natitiyak kong hindi lamang nakaugat ang bokasyon ko sa pansariling kagustuhan kundi sa mga karanasang ibinabahagi sa akin ng bawat taong nakakasalamuha ko. Naniniwala akong isa ito sa mga paraan ng Diyos upang ipaalala sa akin ang pangakong binigkas ko sa kanya noong ako’y manumpa, (anim na buwan na ang nakaraan) subalit ang hindi ko namalayan na noong panahong iyon sabay ding nanumpa ang Diyos sa akin na kahit anupamang mangyari hindi niya ako pababayaan; patuloy niya akong iingatan at gagawaran ng grasyang sa tuwi-tuwina’y hangarin kong maglingkod kaysa paglingkuran.At ito ang pinanghahawakan kong biyaya mula sa Diyos na handa kong ibahagi sa aking kapwa; ang maglingkod at magbigay ng sarili kalakip ng pusong hindi nagsasawang magmahal. “Dasal ko na sana maging dalisay ang pag-ibig sa aking puso na bubukalan ng tunay at wagas na paglilingkod sa kapwa, saanman at kailanman.” Ang Mangingisdang si Ignacio Baon ang kapirasong lakas ng loob, pananalig at paniniwalang matagpuan ang Diyos sa lahat ng bagay, tao at lugar, sinikap

18

Kapag dalisay ang pag-ibig sa puso ng isang tao, wala siyang ibang hangad kundi kabutihan para sa kapwa. Ang pag-ibig ang siyang nagpapaningas sa pagnanais ng taong maglingkod at magbigay ng sarili sa kapwa.

SALP: Tatlong Taong Implementasyon Ferdie Cruz

Pagbabalik-tanaw… Kalagitnaan ng taong 2004 nang mag-umpisa ang implementasyon ng proyektong SALP. Maraming paghahanda ang isinagawa upang masiguro na magiging maayos ang simula ng bawat proyekto. Nagbuo ng tinatawag na Livelihood Management Council (LMC) – binubuo ito ng mga kinatawan mula sa Sangguniang Barangay mula sa tatlong islang barangay ng Apuao, Quinapaguian at Cariñgo, kinatawan mula sa ISO at IIMC. Pangunahing gawain nito na magbalangkas ng mga angkop na sistema at patakaran para sa pagpapatupad ng nasabing proyekto. Noong ika 8-9 ng Hunyo 2004, nagkaroon ng workshop ang LMC at binalangkas ang “patakaran at gabay” para sa pagpapatupad ng apat (4) na proyektong pangkabuhayan.

Nilalaman ng patakaran at gabay ang papel ng bawat isang sangkot sa pamamahala ng proyekto lalo na ang Komite sa Pangkabuhayan, na pangunahing may responsibilidad sa pag-proseso ng lahat ng aplikasyon sa pag-utang ng mga kasapi. Sa komiteng ito, isinusumite ang mga kaukulang dokumento sa pangungutang. Lahat ng mga pumasok na aplikasyon ay sinuri batay sa polisiya at ang lahat na pumasa ay agad naman itong ini-rekomenda sa EXECOM upang ito ay sang-ayunan para maging ganap na benepisyaryo. Dagdag pa dito, binibigyang diin sa patakarang ito ang pagkakaroon ng “taya” (counterpart) ng benepisyaryo sa bawat proyekto na Ang Support to Alternative Livelihood Project (SALP) ay isang kanyang sasalihan. programa na naisakatuparan sa tulong ng German Doctors, Inc., Institute of Social Order (ISO) at Inter-Island Management Bahagi din ng paghahanda ang mga isinagawang mga Council (IIMC) sa bayan ng Mercedes, Camarines Norte. Ito membership meetings at mga pagsasanay sa mga barangay rin ang suportang programa sa ilalim ng Camarines Norte na nasasakupan ng IIMC. Ang gawaing ito ang nagsilbing Institution Building Project (CNIBP). Hangad ng SALP na daluyan ng mga impormasyon upang ganap na maunawaan itaguyod ang mga proyektong pangkabuhayan samantalang ng mga kasapi ang layunin, polisiya at mga sistema sa ang CNIBP ay nakatuon sa proteksyon, rehabilitasyon at pagpapatupad nito. Dito rin ipinaabot sa mga interesado o pamamahala ng yamang-dagat na nasasakupan ng potensyal na mga benepisyaryo kung paano ang proseso ng Mercedes. Minimithi ng dalawang programa ang pangungutang, mga pamantayan at kinakailangang isumite sustenableng paggamit at pamamahala ng likas yamang na dokumento, at kung ano ang tungkulin o papel na dapat dagat sa pamamagitan ng estratehiyang Community-Based gampanan ng bawat benepisyaryo upang maging Coastal Resource Management (CB-CRM). matagumpay ang proyekto. Pangunahing layunin ng SALP na makabawi ang mga maliliit na mangingisda sa kanilang di sapat na kinikita dulot ng papaunting nahuhuling isda sanhi ng “overfishing” at maging pagpapatayo ng Sangtwaryong Dagat. Nilalayon din nito na mapaunlad ang kasanayan at kakayahan ng IIMC para sa masinop at epektibong pamamahala ng mga proyektong pagkakakitaan na siyang magiging daan tungo sa ganap na pagsasarili (self-reliance) ng samahan. Dagdag pa dito, hangad din ng proyekto ang mapataas ang kamulatan ng mga mangingisda para sa pagpapahalaga sa utang (“credit worthiness”) at hindi mangibabaw sa kanilang isipan ang mentalidad na “dole-out” o bigay o hingi.

Unang Bugso Magkasabay na sinimulan ang proyektong Swine Breeding at Cattle Dispersal Project para sa tatlong-islang barangay noong Agosto 2004. Siyam (9) na benepisyaryo ang nagsilbing unang pangkat (1st batch) para sa proyektong Swine Breeding at labingdalawa (12) naman para sa proyektong Cattle Dispersal. May kabuuang P63,000.00 ang inilaang kapital sa proyektong Swine Breeding at P144,000.00 naman ang sa Cattle Dispersal. Ang bawat benepisyaryo ng Swine Breeding ay

19

nakautang ng P7,000.00 at ang pinakamataas na nautang naman sa Cattle Dispersal ay umabot ng P13,000.00. Inasahan na mula sa siyam na benepisyaryo ng Swine Breeding na makapagpalaki at makapagpa-anak ng inahing baboy ngunit isa lamang mula sa siyam ang naging matagumpay dito. Pangunahing naging problema dito ang kawalan ng barakong baboy upang ganap na makapagpaanak ng inahin, sinubukan din ang tinatawag na “artificial insemination” subalit hindi rin ito naging epektibo. Anim (6) lamang na gagawing inahing baka ang nabili ng samahan hanggang matapos ang taong 2004. Ang bawat benepisyaryo ay kailangang alagaan ang baka na napunta sa kanya hanggang ito ay manganak, at kung pwede nang ihiwalay ang anak, ang inahing baka ay kanyang ililipat sa susunod na benepisyaryo. Awtomatikong mawawala ang prinsipal na pagkakautang ng benepisyaryo sa sandaling mailipat na ang inahing baka at ang babayaran na lamang niya ay ang interes na nakabatay sa halaga ng inahin. Sa huling bahagi ng 2004 nagsimula ang mga paghahanda para sa proyektong Pag-Aalaga ng Lapu-Lapu (unang siklo). May kabuuang tatlumpu’t siyam (39) na benepisyaryo mula din sa tatlong-islang barangay ang kalahok dito. Kumuha din ng tatlong (3) tao na magiging pirmihan sa pangangalaga ng palaisdaan, ito ay binubuo ng Fishpond Technician, Caretaker, at Feederman at may kaakibat na sahod bawat buwan. Dalawang (2) palaisdaan ang inayos ng IIMC na siyang paglulunsaran ng proyekto, ito ay uupahan ng samahan sa loob ng limang taon (2005-2009) na nakapaloob sa isang kasunduan (Leasehold Contract). Nagtulung-tulong ang lahat ng benepisyaryo upang maihanda ang dalawang palaisdaan (site development) na gagamitin para sa proyekto, sama-sama silang naglinis, naghukay, nagtayo ng kubo, inayos ang mga kailangang gamit at inihanda ang mga lambat na kailangan. Ang lahat ng ito ay preparasyon sa pagdating ng isdang lapulapu at ang mga benepisyaryo ay kailangang mag-ambag ng kanyang panahon sa pamamagitan ng paggawa sa palaisdaan bilang “taya” o “counterpart”. Batay sa disenyo ng proyektong ito, ang kailangang kapital ay aabot ng P370,000.00 para sa unang taon ng operasyon. Sa kabilang banda, nasimulan ang Fish Drying Project noong buwan ng Mayo 2005. Pinagpasyahan ng IIMC na isagawa ang proyektong ito sa dalawang “expansion barangays” sa Mambungalon at Cayucyucan(bawat taon nagpapalawak ang IIMC ng kanyang nasasakupang barangay). May kabuuang isangdaan at walong libong piso (P108,000.00) ang kapital na ginugol at labing-anim (16) na benepisyaryo ang nakinabang sa proyektong ito. Mula P6,000.00 hanggang P9,000.00 ang nautang ng bawat benepisyaryo at kanila itong babayaran sa loob ng limang (5) buwan.

20

ang Kasalukuyan… Di maitatatwa batay sa tala ng samahan ang pagka-antala sa pagbabayad ng ilang benepisyaryo sa proyektong swine breeding, ang iba ay lumagpas pa sa takdang araw o termino ng kanilang pagbabayad. Pero sa bandang huli ay nakabayad din ang lahat ng benepisyaryo dito. Nagkaroon ng pagtatasa sa proyektong ito dahil na rin sa naging karanasan sa pagaalaga ng inahing baboy. Nakita sa pagtatasa na medyo may kahirapan ang swine breeding kung ito ay nasa islangbarangay, magastos na at matrabaho pa. Lumabas sa pagtatasa na mas magiging madali para sa mga kasapi kung ang magiging proyekto ay “Pagpapataba ng Baboy” (Hog Fattening). Dahil dito, nagpasya ang pamunuan ng IIMC na susugan ang patakaran at ginawa itong “Swine Breeding and Hog Fattening Project”. Binago din ang halaga ng pwedeng hiramin: P5,000.00 kung Hog Fattening(babayaran sa loob ng 5 buwan) at P7,000.00 pa rin kung Swine Breeding (babayaran sa loob ng 1 taon). Mula sa pagbabagong ito, ang mga sumunod na mga pangkat ng benepisyaryo (2 nd – 4 th batch) ay pawang mga Hog Fattening ang kanilang isinagawa. Sa kabuuan, umabot sa 49 (mula unang pangkat hanggang ika-apat na pangkat)na ang naging benepisyaryo nito. At sa bawat taon ay naibabalik ng IIMC ang hiniram na kapital nito kasama ang interes sa ISO at muli na naman itong pinapahiram sa kanila ng ISO. Nagkaroon pa nga ng dagdag na kapital ang proyektong ito sa tulong pa rin ng German Doctors, kaya’t mula sa P63,000.00 na inilaang puhunan, ngayon ay P100,000.00 na ang pondong pinapaikot para sa proyektong ito.

Maganda rin ang naging resulta ng proyektong Cattle Dispersal bagama’t may katagalan lamang bago makamit ang inaasahang kita para sa organisasyon. Tumagal ng halos isang taon (mula Agosto 2004-Setyembre 2005) bago nakumpleto ang pagbili ng 12 baka na gagawing inahin dahil sa mahirap makahanap ng mabibiling baka. Ang unang pangkat (1st batch) ay binubuo ng 12 benepisyaryo. Lahat ng kanilang inalagaang baka ay nagka-anak na. Sa kabuuan, labinlima (15) na ang naging anak ng mga bakang ito. Nailipat na rin ang 11 inahing baka sa ikalawang pangkat (2nd batch) na mga benepisyaryo. Umabot na sa 23 ang kabuuang benepisyaryo sa proyektong ito. Nakasingil na ng halagang P33,120.50 bilang interes mula sa unang pangkat, isang benepisyaryo na lamang ang hindi pa nakakabayad mula sa pangkat na ito. Muling nagdagdag ng kapital ang German Doctors, Inc. na may halagang P60,000.00 upang bumili ulit ng dagdag na limang (5) baka na ilalagay naman sa tatlong (3) “expansion barangays”. Sa kasalukuyan, 6 na inahing baka ang buntis na naman at 3 inahen ang nakatakdang ilipat muli sa susunod na mga benepisyaryo. Inaasahan sa proyektong ito na madodoble ang kapital na ginamit sa sandaling maibenta ang mga inahing baka pagkatapos ng apat hanggang limang beses na pag-anak. Samantala, ang unang operasyon ng proyektong pag-aalaga ng lapu-lapu ay nagkaroon ng netong kita sa halagang P34,442.25, may kaliitan ang kinita dahil na rin sa malaki ang ginastos sa unang operasyon na ito. Ang ikalawang operasyon naman ay dumanas ng problema na nagresulta ng pagkalugi at pansamantalang paghinto ang operasyon. Ang pangyayaring ito ang nagbunsod sa IIMC na muling pagaralan at tukuyin ang mga kinakailangang pag-aayos upang hindi na maulit ang pagkalugi. Kaya’t ngayon ay nasa ikatlong operasyon na ang proyekto, mahigit sa 5,000 piraso ng lapulapu ang kasalukuyang inaalagaan at inaasahan ngayong Disyembre ay makapag-aani ng humigit kumulang sa 800 piraso na tamang laki (“good size, 400 to 1,000 gramo”). At sa bawat buwan (Enero-Marso 2008), tinatayang hindi bababa sa 800 piraso pa rin ang maaani hanggang sa ito ay maubos. Kumbinsido ang mga taong sangkot sa proyektong ito na maganda ang magiging resulta ng kasalukuyang operasyon at muling mababawi ang naging pagkalugi noong ikalawang operasyon. Sa kabilang banda, hindi naging matagumpay ang tinakbo ng proyektong Fish Drying. Bagamat may kinita ang ilan sa mga benepisyaryo, meron din naman na hanggang sa ngayon na hindi pa nakakabayad. Mula sa kapital na P108,000.00, may natitira pang humigit-kumulang na P9,000.00 ang di pa nasisingil sa kasalukuyan. Naging aral sa samahan ang karanasan na ito at nagsilbing paala-ala ang pangangailangan ng “istriktong” pamamahala sa bawat proyektong isinasagawa. Dahil dito, napagpasyahan ng IIMC at sa rekomendasyon na rin ng ISO na itigil ang proyektong

ito at palitan ng ibang proyekto na mas makikinabang ang mas maraming kasapi. Unang bahagi ng taong 2007 nang binalangkas ang Small Enterprise Economic Development (SEED) Project – Micro finance Approach bilang kapalit ng proyektong Fish Drying. Naiiba ang ito kumpara sa naunang mga proyekto dahil binibigyang diin sa proyektong ito ang pagpapahalaga sa pagiimpok (savings). Binibigyang puwang sa SEED ProjectMicrofinance ang pagsasagawa ng iba’t-ibang tipo ng proyekto na maaaring pagkakitaan ng mga kasapi. Subali’t sa bawat proyektong isasagawa ay kailangan ding may kaakibat na “taya” ang kasapi (hal. kung Sari-Sari Store dapat ay may tindahan na ang kasaping mangungutang), sinisigurado na ang halagang mauutang ay magagamit lahat bilang “operational capital”. Muling nagsagawa ng paghahanda ang ISO at IIMC para sa implementasyon ng proyektong ito, nagkaroon ng dalawang araw na pagsasanay tungkol sa micro finance ang mga susing tao ng samahan na siyang pangunahing mangangasiwa sa operasyon ng micro finance at isinabay din ang mga oryentasyon sa pamamagitan ng membership meetings sa sampung barangay na nasasakupan ng IIMC. May kabuuang P175,000.00 ang sinimulang kapital sa proyektong ito at nahahati sa sumusunod: P95,000.00 mula sa koleksyon sa proyektong Fish Drying, P40,000.00 na idinagdag muli ng German Doctors, Inc. at P40,000.00 nagmula naman sa LGU ng Mercedes. Aktwal na nagsimula ang pagpapa-utang sa micro finance noon lamang Hulyo 2007. Pagdating ng Nobyembre ay umabot na sa 59 na kasapi ang nakautang, umabot na din sa halagang P254,500.00 ang kabuuang naipautang sa 59 na kasapi. Iba’t-ibang mga pagkakakitaan ang naisagawa mula dito sa micro finance tulad ng pagtatapa at pagtutuyo, buy & sell, sari-sari store, food retailing, pag-aalaga ng baboy, at pagbili ng “paraw” (small boat) na gamit pangisda. Ang kagandahan ng microfinance na ito ay medyo napabilis ang proseso ng pagpapautang, bawat linggo ay may pumapasok na koleksyon mula sa pautang hindi katulad ng mga naunang proyekto na “lump sum” ang pagbayad. Ang koleksyon na ito bawat linggo ang ginagamit upang muling ipautang sa mga kasapi. Sa loob ng 5 buwan, tinatayang nasa 70% ang repayment rate (mababa kumpara sa “standard” ng mga MFI’s), subalit ang samahan ay nag uumpisa pa lamang at bago sa kanila ang gawaing microfinance. Nakakolekta na rin ng halagang P7,216.40 bilang impok ng lahat ng kasali sa microfinance, ang bawat kasaping nangutang dito ay magbibigay ng halagang P10.00 kada linggo kasama ng bayad sa kanyang pagkakautang. Nang dahil dito, ang ibang mga kasapi ay mag-uumpisa na rin ng boluntaryong pag-

21

Looking to the Scholars: An Academic Framework of Fisheries Compliance Brian Wright

iimpok kahit sila ay hindi pa nangungutang sa samahan, isang magandang indikasyon ito na unti-unting namumulat ang mga tao sa kahalagahan ng pag-iimpok. at saan Patungo… Malaking hamon sa ISO at IIMC ang pagpapanatili ng maayos at tuluy-tuloy na pangangasiwa ng mga proyektong ito. Hindi maiiwasan ang pagkaantala ng pagbabayad ng mga benepisyaryo o kliyente sa mga proyektong nabanggit. Malaking tulong ang polisiyang pinapatupad sa ngayon ng samahan na kung sino man ang may balanse o natitira pang pagkakautang sa anumang proyektong pangkabuhayan ay hindi muna makakautang ang barangay na kanyang kinabibilangan. Mahigpit man ito subalit isa itong epektibong pamamaraan upang magpatuloy ang koleksyon at hindi maapektuhan ang ibang kasapi na nagnanais na lumahok sa bawat proyekto. Sa puntong ito kailangang palakasin ng samahan ang kanyang kakayanan upang hindi na maulit ang mga nakaraang pagkakamali mas higit sa paglabas ng pondo na naging sanhi ng pagkabalam ng ibang proyekto. Sinisikap ng pamunuan ng IIMC na ituwid ang lahat ng naging kahinaan at kailangang ipakita lalo na sa mga kasapi ang pagiging “istrikto” partikular na sa pagpapatupad ng mga sistema at patakaran patungo sa ganap na pagiging “propesyonal” sa lahat ng aspeto ng gawain. Sa panig naman ng ISO, patuloy itong magbibigay ng suporta sa IIMC bilang pagtitiyak na ang lahat ng nasimulan ay magtatapos ng walang nasayang….

22

Recognizing the need for laws is not new, and the Philippines has many laws, from municipal ordinances to RA 8550 and its Constitution. All seeks to preserve fisheries for the good of those who depend on them. But setting the rules does not necessarily mean that they are followed. And while the Philippines has one of the more comprehensive sets of fisheries laws in Southeast Asia—or even the world—it has a much weaker record of compliance with those laws. Of course, the Philippines is not alone. Worldwide, fisheries’ law compliance is notoriously difficult to achieve, even in wealthiest and most developed nations. So for academics and policymakers alike, a major question has been: How do we get people to follow the rules? To this, the answer would seem simple: you enforce them. In reality, though, things are not that easy. Fisheries laws are expensive—often extremely expensive—to enforce. Similarly, almost no law can ever be completely enforced, regardless of money and effort. So with fishery budgets stretched thin, scholars have been asking how we work not only harder, but also smarter. To answer this, academics turned to a more fundamental question: Why do people break laws to start with? In the case of fisheries, it seems clear that people break the law for economic reasons. They make more money fishing illegally than they would legally. Following that rationale, it is not surprising that the earliest work in understanding fisheries law was done by economists. Drawing from previous economic models of deterrence, they attempted to understand law enforcement as an alteration in the economics incentives for breaking the law. They argued that enforcement was effective when and only when deterrence—the economic risks of getting caught and fined—became high enough to outweigh the benefit of illegal fishing. The logic of this argument is appealing, but it turns out to be wrong. True, fishers do follow the law when it is in their economic interest. But many fishers also follow the law when it is not. Even when there is almost zero chance of getting caught, many fishers are law abiding, even against their economic interests. This is encouraging, but it also poses a challenge to scholars trying to understand the dynamics of enforcement and compliance. As a result, a number of scholars in the mid to late ‘90s—still primarily economists—began to focus on both sides of the question: why people follow the law as well as why they break it. To do this, they drew heavily from psychology and sociology, as well as economics and political science. While varying slightly between authors, the frameworks they propose consider three sets of factors in a fisher’s decision whether to break the law. The first two sets, borrowing from previous economic models, are the gains from the illegal activity and the deterrence factor based on being apprehended and punished. The third set, which distinguishes these models from earlier ones, includes “moral obligation and social influence.” By doing this, these authors go beyond conceptualizing fishers merely as economic agents and instead view

them as individuals and members of communities. These models suggested that many fishers voluntarily comply if they considered the law to be morally correct, and that if laws are generally viewed as fair and legitimate, a culture of compliance may emerge. Similarly, the flip side of this argument is that laws require much more intensive and costly enforcement if they are not viewed as legitimate, effective or morally binding by fishers. The authors caution that this new framework does not lessen the need for enforcement. On the contrary, they argue that enforcement is essential, as enforcers are the face of the law. For the law to have moral support, fishers must feel that it is working, and working fairly. By effectively policing the most flagrant violators, these scholars argue that effective law enforcement not only stops those particular violations, but also builds general support and credibility for the law. Similarly, this compliance-based framework suggests that actions of enforcers matter, even beyond their ability to catch violators. If they are perceived as good public servants who acting in fair and transparent ways, this will strengthen the legitimacy of the law. And if they are seen as corrupt, incompetent or unfair, this may weaken the law—even it they are effectively making apprehensions. Building heavily on this initial framework, the past 15 years has seen a proliferation of studies on fisheries compliance and deterrence. These studies vary broadly in their geography and methodology, from regression based empirical studies in England, the Philippines, Ecuador, Ghana and elsewhere to much more contextually focused case-studies in Indonesia and the Philippines. Some focus more heavily on enforcement and others on the individual decision to break the law. But collectively, they lend considerable evidence to this new, multidisciplinary framework of compliance. Economic incentives—both profits from illegal activity and the deterrent effect of enforcement—are undoubtedly significant. At the same time, individual and social factors also play a major role—sometimes an even larger one than economic factors. Effects related to legitimacy, morality and social pressure are particularly strong in community oriented fisheries, where commercialization is lower, informal enforcement is common and community and social ties are strong. To a greater or lesser degree, this describes most of the inshore fisheries in the Philippines, suggesting that we need to serious consider the findings of this research in enforcement, policy and advocacy work. Working closely with communities is intended to foster support and legitimacy for management activities, including laws and restrictions. By having communities fundamentally involved in the process and structures of management, it is reasonable to think that members of these communities will be much more inclined to voluntarily comply with restrictions. Recent critics have pointed out that this connection is not automatic. Still, substantial anecdotal evidence and a recent empirical paper from the Galapagos Islands of Ecuador has shown that community involvement does play a major role in legitimacy. Similarly, the Bantay Dagat was designed, among other reasons, to create a midpoint between purely informal community enforcement and coercive outside enforcement. Since members are volunteers and community members, it is generally assumed that they will provide increased legitimacy to law enforcement, while simultaneously increasing apprehension capacity and helping to cope with issues of chronic under-funding.

And on a conceptual level, Filipino lawyer and environmental law expert, Antonio Oposa, has presented some of same ideas. In a 1996 article in the Duke Journal of Comparative Law, he argued that the Philippines needed to shift from an emphasis on coercive enforcement to one of actively promoting, or “marketing,” compliance with the law. Encouragingly, the Department of Environment and Natural Resources (DENR) adopted much of this argument in their guidelines for law enforcement. In addition to coercive “hard” approaches, DENR stated the need for “soft,” compliance-oriented approaches such as education, outreach and social marketing. These are encouraging signs that the Philippines has been moving towards a more enlightened notion of fisheries regulation. Still, there are many lessons that have yet to be fully embraced. Despite its relatively broad view of law enforcement, DENR’s framework remains significantly narrower and less complete then that put forth by recent scholars. The framework still does too little to consider the perspective of fishers themselves. Economic incentives, the core reason for violations, are given no place. And while the need to promote community support and legitimacy is recognized, there is little sense of how such legitimacy might be built or lost. DENR’s “soft” and “hard” framework relegates compliance promotion into a separate category where it is essentially viewed as a matter of education. While the role of education is doubtless important, this discounts the possibility that there may be rational and legitimate reasons why laws lacks support. Laws might not be feasible or appropriate, or there may be factors besides the letter of the law that impact its legitimacy, such as the historical, cultural and political context, or fishers’ perceptions of the actions and motives of law enforcers. Regardless, frameworks like DENR’s, institutions like the Bantay Dagat and management philosophies like CBCRM are only as good as their implementation. Fisheries regulation has clearly been moving in the right direction in the Philippines, but there is still a long way to go. Armed with the latest research and an expansive conceptual framework, the questions about compliance are now: What are things really like, and how do we make them better?

23

Pagbabalik-Tanaw sa BATAS PAMPANGISDAAN Dennis F. Calvan

Pampangisdaan, kung ang mga komersyal na namamalakaya ay hindi na pumapasok sa 15 kilometrong katubigang munisipal, kung iniiwasan na lamang ang paggamit ng mga nakakasirang gamit sa pangingisda katulad ng dinamita at lason at kung ang mga pamilyang mangingisda ay mabigyan ng tiyak na pabahay at palupa, disin sana ay gagaan ang pamumuhay nila.

Ang Pagluluwal ng Batas Pampangisdaan

Isang Dekada Na: Hindi Pa rin Marinig ang mga Boses Nila

Sa darating na Pebrero 2008, gugunitain natin ang ika-10 Anibersaryo ng pagsasabatas ng Batas Republika Bilang 8550 o ang Batas Pampangisdaan ng Pilipinas. Sa loob ng isang dekadang pagpapatupad ng nasabing batas, ano na ba ang kinahinatnan ng mga pamilyang mangingisda? Naging tuntungan ba nila ang Batas Pampangisdaan upang maigpawan ang matinding pagdarahop at suliraning kanilang kinakaharap sa pang-araw araw na pamumuhay? Lumawak nga ba ang partisipasyon ng mga maliliit na mangingisda sa pamamahala ng likas yamang dagat? Layunin ng papel na ito na tingnan ang kinahitnan ng mga pangakong hatid ng Batas Pampangisdaan. Una, hangad ng artikulo na suriin ang pagiging epektibo nito bilang isang mekanismo upang labanan ang kahirapan sa mga pamayanan sa baybayin. At pangalawa, nais ring tingnan nito ang kahalagahan ng batas upang palakasin ang papel ng mga mangingisda sa pamamahala ng likas yamang dagat.

Maganda rin ang hangarin ng Batas Pampangisdaan upang mabigyan ng representasyon ang mga maliliit na mangingisda sa mga pormal na istruktura katulad ng Fisheries and Aquatic Resources Management Councils (FARMCs) at National Anti-Poverty Council (NAPC). Sa katunayan, ang mga lokal na FARMCs ang karaniwang sumusulong sa mga kagalingan ng pangisdaan sa tulong na rin ng mga organisasyon at lokal na pamahalaan. Ang mga lokal na FARMCs din ang nangunguna sa pagpapatupad ng Batas Pampangisdaan at mga lokal na ordinansa sa pamamagitan ng Bantay Dagat. Sa ilalim naman ng NAPC, mayroong itinatag na NAPC-Fisherfolk Cluster kung saan naging tagpo ito ng mga paguusap tungkol sa isyu ng Vannamei o White Shrimp at ang Comprehensive National Fisheries Industry Development Plan (CNFIDP), isang plano para sa sektor ng pangisdaan para sa darating na 25 taon. Subalit hindi rin nakaiwas sa puna ang mga institusyong ito. Marami pa ring lugar ang walang mga FARMCs. At kung meron man, walang sapat na tulong ang ilan dahil na rin sa kakulangan sa kakayahan ng ilan sa mga Municipal Agriculturists o lokal na pamahalaan na magpatupad ng mga programa para sa kagalingan ng pangisdaan. Kadalasan nakatutok ang mga ito sa pagpapaunlad ng agrikultura.

Isang Dekada Na: Hirap pa rin ang Mangingisda Bilang isang batas na naglalayong maiangat ang kabuhayan ng kalakhang mangingisda sa bansa, ang Batas Pampangisdaan ay naglaan ng mga panukalang nagbibigay kiling sa mga mahihirap na mangingisda sa paggamit ng pangisdaan. Kaya nga inilaan para sa mahigit na 1.7 milyong maliliit na mangingisda ang 15 kilometrong katubigang munisipal upang kanilang pagyamanin at gamitin para pagkunan ng pagkain at ikabubuhay. Sa halip na mabigyan ng pagasang makaahon sa hirap, marami pa rin sa mga mangingisda ang nagdarahop. Itinuturing pa rin ang mga mangingisda bilang pinakahamahirap sa lahat ng mga mahihirap sa bansa. Isang patunay nito ay ang tala ng National Statistical Coordination Board na naglalarawan na mahigit 43 porsyento ng mga mangingisda ay kumikita ng kulang sa kanilang pangangailangan sa pang-araw-araw na pamumuhay. Ang kahirapang ito na laganap sa mga pamayanan sa baybayin ay bunga ng bumababang kita ng mga mangingisda dala na rin ng paunti nang paunting huling isda. Hindi naman na ito kataka-taka dahil halos lahat na ng mga pangunahing pinagpapangisdaan ay nasa malala nang kundisyon. Bukod pa sa suliraning pagkasira ng mga bakawanan at bahura, mayroon pa ring mga probisyon sa Batas Pampangisdaan na hindi pa ipinapatupad. Kabilang dito ang Seksyon 108 na nagtatakda ng tiyak na pabahay at palupa sa mga mangingisda. Malaki sana ang papel na gagampanan ng mga lokal na pamahalaan dito. Subalit dahil na rin sa kawalan ng pondo at sapat na kakayanang ipatupad ang probisyon, marami pa rin sa mga mangingisda ang nanganganib na mapaalis sa kanilang kasalukuyang tinitirhan. Dagdag pa dito ay ang pagbibigay ng karapatan sa mga pribadong may-ari ng aplaya sa halip na unahin ang batayang pangangailan ng mga mangingisda sa pabahay at palupa. Kung sana ipinatupad ng maayos ang Batas

24

Pagtanaw sa Kinabukasan: Hamon sa Sektor ng Pangisdaan Mas matindi ang kakaharapin ng sektor ng pangisdaan sa mga darating na panahon. Dala ito ng pagsulpot ng maraming suliraning hindi pa saklaw ng Batas Pampangisdaan. Una rito ang isyu ng pagbabago ng klima o climate change na nagpapahina sa mga bahura at nagpapabago ng temperatura ng tubig dagat. Nakakakapekto naman ito sa mga natural na kalagayan ng mga isda. Ikalawa, ang mga pamayanan sa baybayin rin ang pangunahing naaapektuhan ng mga kalamidad katulad ng matinding bagyo, unos at pagguho ng lupa. Ang nangyari sa mga bayan ng Real at Infanta sa Quezon ay nagpapatunay nito. Pangatlo, hindi rin matatawaran ang masamang epekto ng minahan at ng mga oil spills sa likas yamang dagat. Ang mga nangyari sa Rapu-Rapu, Albay at ang pagtagas ng langis sa Guimaras ay mga hamon na dapat tugunan ng mga mangingisda, ng lokal na pamahalaan at iba’t ibang ahensiya ng pamahalaan. Higit ang pangangailangan sa pagkakaisa sa kasalukuyan dahil na rin sa mga matitinding hamon na mga ito. Sa darating na Pebrero 2008, sana’y magkasama sama muli ang mga dating organisasyon at grupong matagal nang ipinaghiwalay ng pagkakaiba sa prinsipyo at paniniwala. Kung pag-iisipan, iisa lang naman ang hangarin ng mga grupong ito. Yaon ay ang mapaunlad ang pangisdaan upang maigpawan ang kahirapan at ang mabigyan ng pagkakataong marinig ang boses ng mga mangingisda.